การควบคุมมลพิษขยะพลาสติกทางทะเล

ผลิตภัณฑ์พลาสติกน้ำหนักเบาและทนทานได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายทั่วโลกนับตั้งแต่มีการผลิตจำนวนมากในช่วงทศวรรษ 1960 ในช่วงทศวรรษ 1990 มลพิษจากพลาสติกค่อยๆ กลายเป็นปัญหาสำคัญด้านมลพิษทางสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะอย่างยิ่งขยะพลาสติกและมลพิษไมโครพลาสติกในมหาสมุทร ซึ่งกลายเป็นปัญหาสิ่งแวดล้อมทางทะเลระดับโลกที่เร่งด่วนที่ต้องได้รับการแก้ไข

ขยะพลาสติกจำนวนมากย่อยสลายได้ยากและ ตกค้างอยู่ในสิ่งแวดล้อมทางทะเล ความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากขยะพลาสติกขนาดเล็กในทะเล เช่น ไมโครพลาสติก ต่อระบบนิเวศทางทะเล ก็เป็นอีกประเด็นหนึ่งที่ได้รับความสนใจและให้ความสนใจต่อปัญหาขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในทะเล ปัจจุบันยังไม่มีการดำเนินการทางกฎหมายใดๆ ในระดับโลกที่มีผลผูกพันทางกฎหมาย ยังคงมีหนทางอีกยาวไกลจากปัญหามลพิษไปสู่การแก้ไขปัญหาขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในมหาสมุทร

ไมโครพลาสติกที่ไม่ใช่เส้นใยและไมโครพลาสติกที่เป็นเส้นใย :

ขยะพลาสติก หมายถึง ขยะพลาสติกที่รั่วไหลออกสู่สิ่งแวดล้อมโดยไม่ได้กำจัดอย่างถูกวิธี ไมโครพลาสติก คือ พลาสติกขนาดเล็กที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางน้อยกว่า 5 มิลลิเมตร แบ่งออกเป็น ไมโครพลาสติกที่ไม่ใช่เส้นใย และ ไมโครพลาสติกที่ไม่ใช่เส้นใย ส่วน ไมโครพลาสติกที่ไม่ใช่เส้นใย คือ อนุภาคพลาสติกที่มีองค์ประกอบ ขนาด รูปร่าง และความหนาแน่นแตกต่างกัน นอกจากนี้ ขนาดของไมโครพลาสติกยังสามารถแบ่งย่อยได้อีกตามขนาดที่แพลงก์ตอนกิน

อนุภาคพลาสติกเหล่านี้ยังมีองค์ประกอบและผลกระทบต่อพื้นผิวที่แตกต่างกัน และถือว่ามีความเสี่ยงต่อสิ่งแวดล้อมเช่นเดียวกับขยะพลาสติกขนาดใหญ่ พลาสติกที่มีขนาดเล็กกว่า 1 ไมโครเมตร เรียกว่า นาโนพลาสติก และจำเป็นต้องมีการวิจัยและทำความเข้าใจเพิ่มเติม

การพุ่งสูงขึ้นของพลาสติก :

ในปี 2022 รายงาน Global Plastic Outlook ขององค์กรเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (OECD) ระบุว่าการผลิตพลาสติกทั่วโลกต่อปีเพิ่มขึ้นจาก 234 ล้านตันในปี 2000 เป็น 460 ล้านตันในปี 2019 และขยะพลาสติกเพิ่มขึ้นจาก 156 ล้านตันในปี 2000 เป็น 353 ล้านตันในปี 2019

ขยะพลาสติก 6.9 พันล้านตัน :

  หากพิจารณาถึงการสูญเสียขยะพลาสติกในกระบวนการรีไซเคิล พบว่าในปี พ.ศ. 2562 มีขยะพลาสติกรั่วไหลสู่สิ่งแวดล้อมถึง 220 ล้านตัน โดยไมโครพลาสติกคิดเป็น 12% และขยะที่ไม่ได้รับการจัดการอย่างมีประสิทธิภาพคิดเป็น 82% ในปี พ.ศ. 2558 มนุษย์ได้สร้างขยะพลาสติกอย่างน้อย 6.9 พันล้านตัน

ผลิตภัณฑ์พลาสติกที่ลอยอยู่ในมหาสมุทร :

จากสถิติพบว่ามีผลิตภัณฑ์พลาสติกลอยอยู่ในมหาสมุทรมากกว่า 5 ล้านล้านชิ้น และขยะพลาสติกที่ลอยอยู่บนผิวน้ำส่วนใหญ่สะสมอยู่ในกระแสน้ำวนหลัก 5 แห่งของมหาสมุทรทั่วโลก ความหนาแน่นของขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในทะเลส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ในพื้นที่ที่มีประชากรหนาแน่น และมลพิษก็มีความคล้ายคลึงกัน

นี่เป็นเพียงมลพิษพลาสติกที่สามารถตรวจสอบได้บนผิวน้ำมหาสมุทร อาจมีพลาสติกจำนวนมากขึ้นในก้นทะเลหรือชั้นอื่นๆ ของมหาสมุทร โดยไมโครพลาสติกในน้ำผิวดินคิดเป็นประมาณ 2% ของปริมาณทั้งหมด รายงานการประเมินของโครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ (UNEP) ปี 2564 ระบุว่าปัจจุบันขยะพลาสติกในมหาสมุทรคิดเป็นประมาณ 85% ของน้ำหนักขยะพลาสติกในทะเลทั้งหมด

อันตรายจากพลาสติกในมหาสมุทร :

การจัดการขยะพลาสติกที่ไม่ดี ซึ่งรั่วไหลสู่ สิ่งแวดล้อมทางทะเลผ่านช่องทางต่างๆ และถูกสิ่งมีชีวิตในทะเลกินเข้าไป หรือได้รับความเสียหายทางกายภาพจากการพันกัน รวมไปถึงความเสี่ยงต่อระบบนิเวศจากสารมลพิษอินทรีย์อันตรายที่อาจลอยมาบนพื้นผิวของพลาสติก ล้วนเป็นสิ่งที่ควรค่าแก่การใส่ใจทั้งสิ้น

ความเสี่ยงของขยะพลาสติกขนาดใหญ่สามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภทหลักๆ คือ อันตรายจากการเดินเรือและอุตสาหกรรม การประมงและการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ และความเสี่ยงที่ส่งผลกระทบต่อความหลากหลายทางชีวภาพ ไมโครพลาสติกในทะเลมีขนาดเล็ก ทำให้สิ่งมีชีวิตในทะเลสามารถดูดซึมเข้าไปได้ง่าย และอาจนำไปสู่การดูดซับสารอันตรายจากสิ่งมีชีวิต ซึ่งสามารถแพร่กระจายในห่วงโซ่อาหารได้ จุลินทรีย์ก่อโรคที่เกาะอยู่บนพื้นผิวของไมโครพลาสติกก็อาจก่อให้เกิดความเสี่ยงในการแพร่กระจายได้เช่นกัน

ผู้คนยังคงต้องทำความเข้าใจเพิ่มเติมเกี่ยวกับความเสี่ยงต่อสิ่งแวดล้อมทางทะเลจากไมโครพลาสติก และยังคงขาดความตระหนักถึงความเสี่ยงของนาโนพลาสติกในสิ่งแวดล้อม ปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานที่ชี้ชัดว่ามีความเสี่ยงต่อสุขภาพใดๆ ที่เกี่ยวข้องกับการสัมผัสไมโครพลาสติกของมนุษย์ผ่านทางอาหารและการหายใจ

AHEG-

ในการประชุมสมัชชาสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ มีการประชุมหลายครั้งที่มุ่งเน้นประเด็นขยะพลาสติกทางทะเล และมีการจัดตั้งคณะผู้เชี่ยวชาญเฉพาะกิจปลายเปิด (AHEG) เพื่อส่งเสริมอนุสัญญาระดับโลกและความร่วมมือระดับภูมิภาคในการป้องกันและควบคุมมลพิษจากขยะพลาสติกทางทะเล อนุสัญญาระหว่างประเทศ ได้แก่ อนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล อนุสัญญาสตอกโฮล์มว่าด้วยสารมลพิษอินทรีย์ที่ตกค้างยาวนาน และอนุสัญญาบาเซิลว่าด้วยการควบคุมการเคลื่อนย้ายข้ามพรมแดนของขยะอันตรายและการกำจัด ล้วนกล่าวถึงปัญหาขยะพลาสติกทางทะเล

GESAMP

ในปี พ.ศ. 2562 คณะผู้เชี่ยวชาญร่วมด้านวิทยาศาสตร์การปกป้องสิ่งแวดล้อมทางทะเล (GESAMP) ของโครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ ได้ดำเนินการประเมินความเสี่ยงของขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในทะเล และเผยแพร่รายงานการประเมินเพื่อให้คำแนะนำเกี่ยวกับผลกระทบและความเสี่ยงของขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในทะเลที่มีต่อระบบนิเวศและสุขภาพของมนุษย์ รวมถึงการตัดสินใจและการดำเนินการ สมัชชาสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ ครั้งที่ 4 (UNEA 4) เรียกร้องให้มีการเสริมสร้างการวิจัยทางวิทยาศาสตร์ การแบ่งปันความรู้ทางเทคนิค และความร่วมมือด้านพลาสติกในทะเล

ขณะเดียวกัน จีนได้จัดตั้งศูนย์ฝึกอบรมและวิจัยระดับภูมิภาคสำหรับขยะพลาสติกทางทะเลและไมโครพลาสติกของคณะกรรมการวิทยาศาสตร์ทางทะเลระหว่างรัฐบาลของยูเนสโก นักวิทยาศาสตร์จีนยังได้มีส่วนร่วมในการจัดทำรายงานสรุปโครงการ "วิธีการประเมินจุดวิกฤตขยะทะเล" โดยโครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติในปี พ.ศ. 2562 และรายงาน "จากมลพิษสู่แนวทางแก้ไข: การประเมินขยะทะเลและมลพิษพลาสติกทั่วโลก" ในปี พ.ศ. 2564

ตลอดวงจรชีวิตของพลาสติก ควรใช้มาตรการที่กำหนดเป้าหมายสำหรับการออกแบบที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและคาร์บอนต่ำในทุกขั้นตอนของการผลิตผลิตภัณฑ์ การบริโภค การบรรจุ การขนส่ง การจัดการขยะ และแม้แต่การรั่วไหลสู่สิ่งแวดล้อม เพื่อหลีกเลี่ยงมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อม

ในพื้นที่ต้นน้ำ ควรมีการรณรงค์ให้บริษัทน้ำมันและก๊าซนอกชายฝั่งมากขึ้นเกี่ยวกับการออกแบบผลิตภัณฑ์เพื่อสิ่งแวดล้อม การสร้างชุมชนปลอดขยะเพื่อการบริโภค และการเปลี่ยนแปลงนโยบายการเผาขยะและการส่งเสริมการจำแนกประเภทขยะในการจัดการขยะปลายน้ำ สำหรับขยะพลาสติกที่รั่วไหลสู่สิ่งแวดล้อม ควรดำเนินกิจกรรมทำความสะอาดแม่น้ำและชายหาดเพื่อให้บรรลุเป้าหมายมหาสมุทรสะอาด

วิธีการตรวจสอบขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในการควบคุมมลพิษพลาสติกทางทะเลกำลังเผชิญกับความท้าทายด้านความสอดคล้อง และจำเป็นต้องมีการวิจัยทางวิทยาศาสตร์เพิ่มเติมเกี่ยวกับการพัฒนาวิธีการที่ได้มาตรฐาน การไหลเข้าของขยะพลาสติกที่ไหลลงสู่ทะเล รวมถึงการขนส่งและการสะสมทั่วโลก ในด้านการจัดการพลาสติก ความคืบหน้าของพิมพ์เขียวสำหรับการจัดการวงจรชีวิตของพลาสติกและการพัฒนาเศรษฐกิจหมุนเวียนของพลาสติกยังคงเป็นไปอย่างเชื่องช้า การเจรจาข้อตกลงระดับโลกที่มีผลผูกพันทางกฎหมายเกี่ยวกับการจัดการวงจรชีวิตของพลาสติกทั้งหมดยังคงเป็นภารกิจที่น่ากังวล

อนุสัญญาระหว่างประเทศเพื่อยุติมลพิษพลาสติก ท้ายที่สุดแล้ว มนุษยชาติจำเป็นต้องพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ๆ เพื่อบรรลุเศรษฐกิจหมุนเวียนพลาสติก จำเป็นต้องปรับปรุงการออกแบบผลิตภัณฑ์พลาสติกให้มีประสิทธิภาพสูงสุด พัฒนาเทคโนโลยีรีไซเคิลพลาสติกจากขยะเคมีสีเขียวที่มีประสิทธิภาพ เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และสามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้สูง นำแนวคิดการจัดการผลิตภัณฑ์พลาสติกและรีไซเคิลเศรษฐกิจหมุนเวียนมาใช้อย่างสร้างสรรค์ เพิ่มความสามารถในการนำกลับมาใช้ใหม่ของผลิตภัณฑ์พลาสติกให้ได้สูงสุด และขจัดปัญหาขยะพลาสติกที่อาจตกค้างสู่สิ่งแวดล้อมในที่สุด

การแก้ปัญหามลพิษพลาสติกไม่ได้ขึ้นอยู่กับเพียงรัฐบาล วิสาหกิจ นักวิทยาศาสตร์ และองค์กรพัฒนาเอกชนเท่านั้น แต่ยังขึ้นอยู่กับการกระทำอย่างมีสติของพลเมืองทุกคนด้วย ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกฝ่ายควรร่วมมือกันแก้ไขปัญหามลพิษจากขยะพลาสติก ใช้ประโยชน์จากพลาสติกให้เกิดประโยชน์สูงสุด และร่วมกันแก้ไขปัญหามลพิษจากขยะพลาสติกทางทะเลและไมโครพลาสติก ผ่านความร่วมมือจากหลายฝ่าย